REFLUKS ŻOŁĄDKOWO-PRZEŁYKOWY

Czy istnieje skuteczny sposób na zgagę? Odpowiedź brzmi: i tak, i nie! O ile jesteśmy w stanie stosunkowo szybko zniwelować uczucie pieczenia w przełyku przy zastosowaniu właściwych leków, np. Esoxx^® One, o tyle długofalowe usunięcie przyczyn może okazać się trudne. Ponad wszelką wątpliwość warto przyjrzeć się diecie i wprowadzić w niej określone modyfikacje. Będą to przede wszystkim:

• eliminacja potraw kwaśnych, działających ściągająco na śluzówkę;
• rezygnacja z napojów i dań stymulujących produkcję soku żołądkowego, np. kawa, mocna herbata, owoce i soki cytrusowe, alkohol, pikantne przyprawy;
• wprowadzenie lekkostrawnej diety wykluczającej tłuste potrawy (np. tłuste mięsa, sery żółte, śmietanę), które spowalniają opróżnianie żołądka, ale i obniżają ciśnienie dolnego zwieracza przełyku;
• rezygnacja ze słodyczy, w szczególności wyrobów czekoladowych;
• spożywanie pełnoziarnistego pieczywa, nie zaś chleba pszennego;

Kolejny istotny aspekt to zwrócenie uwagi na pozycję ciała i unikanie zbyt gwałtownych zmian z pozycji poziomej do pionowej. Jeśli np. dokuczliwym problemem jest zgaga w nocy, wówczas warto spać na nieco uniesionym wezgłowiu. Ograniczy to ewentualne cofanie się kwasu żołądkowego do przełyku. Należy także unikać schylania oraz kładzenia się na brzuchu bezpośrednio po spożyciu posiłku. Kolację zaś najlepiej zjadać co najmniej na 3 godziny przed pójściem spać.

W znakomitej większości przypadków chorobę refluksową rozpoznaje się na podstawie charakterystycznych objawów i dobrej reakcji na leczenie przepisane przez lekarza, bez konieczności wykonywania badań dodatkowych. Zalecana powszechnie gastroskopia, czyli oglądanie przełyku, żołądka i dwunastnicy za pomocą zakończonej kamerą giętkiej rurki, wprowadzanej przez usta, nie służy do rozpoznawania choroby refluksowej. Inne, specjalistyczne badania zaleca lekarz na wizycie lekarskiej i służą do oceny ciężkości refluksu przed podjęciem decyzji o leczeniu zabiegowym lub w przypadkach przebiegających nietypowo. Natomiast badania specjalistyczne nie są szeroko stosowane.

Zarówno otyłość, jak i wysiłek fizyczny zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej, co nasila cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku i zwiększa ryzyko wystąpienia choroby refluksowej. Zgaga również częściej pojawia się po obfitych i tłustych posiłkach. Do innych czynników, przyczyniających się do powstawania refluksu należą: alkohol, palenie tytoniu, niektóre choroby takie jak cukrzyca, zaburzenia hormonalne czy choroby tkanki łącznej. Istotną rolę odgrywają również przyjmowane leki, np. obniżające ciśnienie krwi, rozkurczające oskrzela (astmatycy), uspokajające czy nasenne i wiele innych. Także ciąża, w wielu mechanizmach (zwiększone ciśnienie wewnątrzbrzuszne, zmiany hormonalne) może prowadzić do refluksu. W pozycji leżącej, m.in. ze względu na zmianę pozycji ciała i na brak czynnika grawitacyjnego, częściej dochodzi do cofania się treści żołądkowej do przełyku. Stąd objawy nocne mogą być bardziej nasilone niż w ciągu dnia i wiążą się z większą liczbą cięższych powikłań. Występują nawet u 45-80% pacjentów z chorobą refluksową. U takich pacjentów częściej też pojawiają się objawy, które nie zawsze od razu są kojarzone z refluksem. Jak już wspomniano, u pacjentów najczęściej nie stwierdza się żadnych nieprawidłowości w badaniach dodatkowych, co nie zmienia podejścia do leczenia objawów.

Gastroskopia nie ma znaczenia w rozpoznawaniu choroby refluksowej. Ponieważ w czasie badania nie da się zobaczyć cofania treści żołądka do przełyku ani ocenić podrażnienia receptorów bólowych w ścianie przełyku, obraz endoskopowy zupełnie nie koreluje z objawami klinicznymi. Może być tak, że odczuwamy uporczywą zgagę czy ból, istotnie obniżające naszą jakość życia, a badanie wypadnie prawidłowo. I odwrotnie, w trakcie gastroskopii z innych przyczyn stwierdza się ciężkie zapalenie przełyku, a pacjent nie odczuwa żadnych objawów ze strony przełyku. Mimo to, endoskopia jest najczęstszym badaniem zalecanym u pacjentów ze zgagą i podejrzeniem choroby refluksowej. Dlaczego więc lekarze tak powszechnie ją zalecają? Ponieważ pozwala na bezpośrednią ocenę błony śluzowej, a zatem jest przydatna w rozpoznawaniu powikłań refluksu, takich jak zapalenie przełyku, zwężenie pozapalne, zmiany przednowotworowe, które mogą mieć znaczenie dla modyfikacji leczenia i rokowania dla pacjenta. Gastroskopia pełni także kluczową rolę w diagnostyce różnicowej innych chorób zapalnych i niezapalnych. A zatem gastroskopia jest przydatna w rozpoznawaniu powikłań, a nie choroby i jej prawidłowy wynik nie wpływa na rozpoznanie refluksu.

Choroba refluksowa jest chorobą przewlekłą, dlatego jej leczenie jest długotrwałe i ma trzy podstawowe cele: zmniejszenie objawów, wyleczenie zapalenia przełyku i zapobieganie powikłaniom. Z punktu widzenia pacjenta najważniejsze znaczenie ma kontrolowanie objawów choroby. Aby tak się działo, konieczne jest przewlekłe przyjmowanie leków, albo w systemie ciągłym (codzienne), albo „na żądanie” (jedynie gdy pojawią się objawy). Do dyspozycji mamy kilka grup leków o różnych mechanizmach działania. Najważniejszym elementem leczenia jest ścisła współpraca pacjenta z lekarzem, który na bieżąco będzie modyfikował terapię w zależności od występujących objawów i potrzeb chorego. Poza lekami na receptę – na rynku dostępne są również wyroby medyczne, takie jak Esoxx^® One, który ma inny mechanizm działania. Można go kupić bez recepty w aptece i stosować go w charakterze wspomagającym leczenie lub samodzielnie w przypadku wystąpienia refluksu epizodycznego, aby złagodzić objawy.